Je begrijpt het best – tot je het moet uitleggen Mensen denken vaak dat ze iets beter begrijpen dan in feite het geval is. Dat komt doordat ze in eerste instantie geneigd zijn om er te abstract over te denken, ontdekten psychologen. Weet u hoe een ritssluiting werkt? Ja? Legt u dat dan eens exact uit. En beantwoord daarna de vraag nog eens: weet u hoe een ritssluiting werkt? De gemiddelde mens is vervolgens een stuk minder zeker van zijn zaak. De illusion of explanatory depth noemen psychologen dat – iemand heeft de illusie dat hij iets op een dieper niveau kan verklaren dan in feite het geval is. Of in gewone mensentaal: je denkt vaak dat je iets wel begrijpt, totdat je het aan een ander moet uitleggen. Deze illusie is er een uit een omvangrijke, goed gedocumenteerde verzameling overschattingen van de eigen capaciteiten waar mensen over het algemeen aan lijden. Veel mensen denken ten onrechte dat ze een beter karakter, betere sociale vaardigheden, beter inzicht in de medemens en een beter huwelijk hebben dan de gemiddelde persoon, dat ze beter kunnen spellen en logisch kunnen denken dan gemiddeld en dat ze meer in het huishouden doen dan hun partner. Allemaal tekenen van gezond zelfvertrouwen. Ten onrechte menen iets goed te begrijpen past ook in dat rijtje. In het septembernummer vanJournal of Personality and Social Psychology beschrijven drie Amerikaanse psychologen dat mensen vooral aan die illusie ten prooi vallen als ze ergens op een tamelijk abstracte manier over nadenken. Als mensen bijvoorbeeld nadenken over de algemene eigenschappen van een ritssluiting – hij bestaat uit twee helften, je trekt het lipje omhoog en hij gaat dicht, je trekt het omlaag en hij gaat open. Voor iemand die er enigszins oppervlakkig over nadenkt, kan dat een heel bevredigende, korte maar krachtige uitleg zijn van hoe een rits werkt. Maar het mechanisme van de ritssluiting wordt er niet mee verklaard. Wat gebeurt er precies binnenin het op en neer gaande verbindingsstukje, hoe kan het dat de ritssluiting onder het lipje niet meteen weer in tweeën valt? Aan zulke concrete details beginnen mensen te denken als hun gevraagd wordt uit te leggen hoe iets werkt – en dan beseffen ze vaak pas dat ze minder weten dan ze dachten. Zo onderzochten de psychologen het verschijnsel ook. Ze vroegen hun proefpersonen in hoeverre die begrepen hoe een rits, een naaimachine, een fietsslot werkt; vroegen hun vervolgens dat heel precies op te schrijven en vroegen tot slot weer in hoeverre ze de werking begrepen. De meeste mensen gaven hun eigen begrip dan een lager cijfer. Sommige mensen zijn van nature meer geneigd om de wereld op een abstracte manier te beschouwen dan andere, toonden de psychologen verder aan. Om die voorkeur in manier van denken vast te stellen, vroegen ze mensen of die een activiteit als ‘eten’ liever definieerden als ‘kauwen en slikken’ (concreet) of ‘voedsel binnenkrijgen’ (abstract). De meeste mensen hadden een lichte voorkeur voor het abstractere niveau en naarmate mensen meer geneigd waren tot dat abstracte denken, dachten ze ook vaker ten onrechte dat ze iets best begrepen. Ook op een heel ander gebied dan techniek zeggen mensen vaak dat ze iets begrijpen, terwijl dat helemaal niet zo is: de standpunten van de politici van hun voorkeur. De meeste mensen hebben maar een heel abstract begrip van wat hun favoriete politicus vindt van het politieke onderwerp dat ze zelf het belangrijkst zeggen te vinden. Als hun gevraagd wordt dat specifieke standpunt zo volledig mogelijk te beschrijven, blijkt dat veel mensen daar maar weinig van bakken. Bijna de helft van de proefpersonen gaf toe de standpunten van hun favoriete presidentskandidaat minder goed te begrijpen dan ze dachten. Slechts 5 procent zei: goh, ik wist het beter dan ik had gedacht. Bron: NRC, Ellen de Bruin http://vorige.nrc.nl/wetenschap/article2616223.ece